Montrö yeniden

Rusya’nın Ukrayna’yı uluslararası hukuku hiçe sayarak işgal etmesi hadisesi üzerine Montreux Boğazlar Sözleşmesi (“Montrö”) bir kez daha önemini hatırlattı. Bir kez daha Ulu Önder M. Kemal Atatürk, kabrindeyken dahi ülkemizi içinden çıkılamaz girdaplardan kurtardı. Bu sebeple yazımıza başlamadan ulu önderimize bir kez daha şükranlarımı sunmayı isterim. Montrö bize İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde tam kontrol, savaş zamanı gemi geçişlerini düzenleme hakkı veren; barış zamanında sivil gemilerin özgürce geçişini garantilediğimiz bir sözleşmedir. Türkiye’den sözleşmenin imzalanması için gönderilen heyeti anmadan geçmemek gerekir.  Dr. Tevfik Rüştü Aras (Dışişleri Bakanı), B. Suad Davaz (Türkiye Cumhuriyeti'nin Paris'te olağanüstü ve tam yetkili Büyükelçisi),  B. Numan Menemencioğlu (Türkiye Büyükelçisi, Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri), B. Asım Gündüz (Korgeneral, Genelkurmay İkinci Başkanı), B. Necmeddin Sadak (Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'nde Sürekli Temsilcisi). Montreux Boğazlar Sözleşmesi, 1936 tarihli Foreign Affairs dergisinde de ifade edildiği üzere, “… harp sonrasında imzalanan bir muahedenin barış yolundan ele alınmış ilk revizyonu” olmuştur. İsmet İnönü ise antlaşmayı, “Atatürk Türkiye’sinin uluslararası alanda sahip olduğu güç ve saygınlığın bir belirtisi” olarak nitelemiştir. Türk yöneticilerin sorunu zamanında gündeme getirme, kararlılıkla savunma ve sabırla takip etmeleri sayesinde Sözleşme Türkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalanmış, İtalya ise Sözleşme’ye 2 Mayıs 1938 tarihinde katılmıştır. Sözleşme 9 Kasım 1936'da yürürlüğe girmiş ve Milletler Cemiyeti Sözleşme Serisi'ne 11 Kasım 1936'da kaydedilmiştir.  Sözleşme 20 yıl için imzalanmakla beraber, şimdiye kadar hiçbir imzacı devlet tarafından feshedilmemiş olduğundan, yürürlükte devam etmektedir.