14 Mayıs’ta yapılacak seçimlerle gündeme gelen, “Türkiye’de Mart 2023 itibarıyla 123 siyasi parti var” tespiti, 25 yıl önceki bir araştırmamı hatırlattı. Dünyada ve Türkiye’de siyasi partilerin doğuşu, Osmanlı’dan bugüne yaşanan gelişmeler ve cumhurbaşkanlığı seçimlerini içiren araştırmam 12 bölüm halinde Türkiye Gazetesinde yayımlanmıştı. Dünyada ve Osmanlı’daki partileşme sürecini o yazıdan özetlemek istiyorum.   Mazileri çok eskiye uzanmaz   Siyasi partilerin geçmişi çok eskilere gitmez. İki yüz yıl öncesine dayanan ve hızla gelişen olayların ardından kısa süre içinde vücut bulan siyasi partiler, tüm demokratik ülkelerde “vazgeçilmez unsurlar” olarak kabul görmüş ve büyümüşlerdir. Batı’da siyasi partilerin İngiltere’de doğduğu söylenir ama modern anlamda ilk partiler Amerika’da kuruldu. Kral - feodal - aristokrasi ittifakına karşı verdiği mücadelede başarı kazanan burjuvazi, partilerin oluşmasına yol açan süreci de başlatmıştı. Süreç ivme kazanarak hızlandı. 17. yüzyılda İngiliz parlamentosunda görülen iki gruptan “Tory”ler Muhafazakar Parti’yi ortaya çıkarırken, “Whig”ler Liberal Partiyi oluşturdu. Modern anlamda siyasi partilerin ABD’deki doğuşu anayasanın kabulü ile 18. Yüzyıl sonlarını buldu.   Bizde partileşmenin başlaması   Bizde ise süreç biraz farklı bir yönde gelişti… Çünkü Meşrutiyet ve öncesinde görülen siyasi oluşumlar; bir parti olmaktan çok, milliyetçilik akımının tesirinde ve gizli faaliyetlerde bulunan azınlık örgütleriydi. Bunların başında, 1814 yılında kurulan ve Yunan bağımsızlık hareketinin hararetli destekçisi olan Etniki Etarya gelir. Osmanlı İmparatorluğu içindeki ilk siyasi oluşum ya da grup, 1856 Islahat Fermanı’ndan sonra ortaya çıkan Fedailer Cemiyeti’dir. Bir başka yazıda ayrıntılarına bakarız…