Ankara’da SEGE gerçeği: Merkez-çevre ilçe uçurumu

Ankara Kent Konseyi Başkan Yardımcısı ve ANKHABER Gazetesi yazarlarından Prof. Dr. Savaş Zafer Şahin’in sosyal medya hesabı üzerinden “Ankara İlçelerinin Sosyo-Ekonomik Kademeleri Belli Oldu” başlığıyla paylaştığı kapsamlı değerlendirme, Başkent açısından çok önemli bir içeriğe sahip. Kent yönetiminde en yetkili ve etkili isimlerin referans gösterdiği inceleme Başkent Ankara’da merkez ve çevre ilçeler arasındaki ‘kademe’nin uçurum halini aldığını gösteriyor. Kısa adıyla SEGE (sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırmaları) olarak adlandırılan bu çalışmaların dünyadaki yeri ve Türkiye’deki dünü/bugünü üzerine bilgiler verilen yazıda, merkez ilçeler ve çevre ilçeler arasındaki farklara dikkat çekiliyor. Türkiye’deki 973 ilçenin durumunu karşılaştırmalı olarak inceleyen son SEGE çalışmasının 2017 yılında yayımlandığı belirtilen yazıda, 2022 yılı SEGE verilerinin il ve ilçe düzeyinde yayımlandığı hatırlatılıyor. “2017 ve 2022 yıllarının verileri Başkent Ankara’nın ilçeleri açısından ilginç bazı gözlemler yapma olanağı tanıyor.” Şöyle: Uçurum farkı var! 2017 ve 2022 SEGE verileri karşılaştırıldığında, son beş yılda Başkent Ankara’nın bazı merkez ilçelerinin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyinin arttığı görülmektedir. Özellikle Çankaya, Yenimahalle, Etimesgut, Gölbaşı, Kahramankazan, Akyurt ve Pursaklar ilçelerinin gelişmişlik düzeyleri 2017’ye göre artmıştır. Bunun sonucunda Ankara’da 1. Kademe gelişmiş ilçe sayısı 3’ten 5’e çıkmıştır. Çankaya ilçesi Türkiye’nin en gelişmiş 2. İlçesi, Yenimahalle de en gelişmiş 5. İlçesi konumlarına yükselmişlerdir. Gölbaşı, 24 basamak yükselerek gelişmişlik sıralaması Ankara ili içerisinde 2017’ye göre en fazla artan ilçe olmuştur.  Buna karşın çevrede yer alan ve 2013 yılında çıkarılan 6360 Sayılı Büyükşehir Yasası sonrası büyükşehir sınırlarına giren bazı ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyleri gerilemiştir. Geri kalan 18 ilçenin neredeyse tamamına yakınının gelişmişlik sıralaması 2017’ye göre aşağılara inmiştir. Hatta Çamlıdere, Bala, Haymana ilçeleri 4. Kademeden 5. Kademeye; Evren, Kalecik ve Güdül 3. Kademeden 4. Kademeye; Kızılcahamam, Beypazarı ve Ayaş 2. Kademeden 3. Kademeye gerilemiştir. Şereflikoçhisar ve Nallıhan ilçelerinin kademesi değişmemiş olsa de ülkedeki gelişmişlik sıralamalarının daha aşağılara indiği görülmektedir. Bunun anlamı, çevre ilçelerin gelişmişlik düzeyinin genel olarak Orta ve Doğu Anadolu ortalamasına gerilemesidir. Çevre ilçelerden 7 tanesinin gelişmişlik düzeyi Türkiye sıralamasında 100 basamaktan fazla düşmüştür. Evren, 324 basamak düşerek gelişmişlik sıralaması Ankara ili içerisinde 2017’ye göre en fazla düşen ilçe olmuştur. Merkezdeki 7 ilçenin gelişimi karşısında 18 ilçenin gelişmişlik düzeyinin gerilemesi, Ankara genelinde ciddi bir gelişmişlik farkına işaret etmektedir. Aynı dönemde İstanbul ve İzmir’de ise merkez ve çevre ilçeler arasındaki gelişmişlik farklarının azaldığı gözlenmiştir. Bu da, etkili bir bölgesel gelişme politikasının yanı sıra ilçeler düzeyinde de kalkınma yaklaşımlarının geliştirilmesi gerekliliğine işaret etmektedir. Yeni büyükşehir yasasının yanı sıra pandeminin ve ekonomik buhranın yarattığı genel nüfus hareketleri ve imar rantı odaklı gelişme politikalarının da etkisi bulunduğu göz ardı edilmemelidir.  Gelişmişlik Farkı… Çevre ilçelerde sosyo-ekonomik gerileme yaşanırken, merkez ilçelerde de gerilemeler görülmektedir. En gelişmiş ve sosyo-ekonomik düzeyleri ülke genelinde daha üst sıralara çıkmış olan Çankaya, Yenimahalle, Etimesgut, Gölbaşı, Kahramankazan, Akyurt ve Pursaklar ilçelerinin dışında ikinci bir merkez ilçe kategorisinin ortaya çıktığı görülmektedir. Altındağ, Keçiören, Mamak, Sincan, Polatlı, Elmadağ ve Çubuk ilçelerinin gelişmişlik kademesi değişmemiş gibi görünse de ülke içindeki gelişmişlik sıralaması gerilemiştir. Altındağ ve Keçiören İlçelerinin Ankara İli içindeki gelişmişlik sıralamasında da düşme görülmektedir.  İki parçalı bir merkez ilçe gelişmişlik yapısının oluşmasında Başkent Ankara’nın gelişme aksının güney-batı ve batı olması, sermaye yoğunlaşmasının ve ekonomik sektörlerin gelişiminde bazı ilçelerin daha avantajlı olması gibi sebepler sıralanabilir. Ancak, temel olarak Ankara’nın merkez ilçeleri arasında sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından ciddi bir bütünleşme sorunu olduğu söylenebilir. Bu sorunun arkasında da uzun yıllara dayanan plansız kentsel gelişme sürecinin olduğu çıkarılabilir.  Çözüm de sunuluyor Verilere bakarak enseyi karartmaya gerek yok! Prof. Dr. Savaş Zafer Şahin’in yazısına https://twitter.com/degisimankara adresinden ulaşanlar, “Çözüm: Bütünleşik Bir İl Gelişim Yaklaşımı” bölümünü okuyabilir.